بهداشت، ایمنی و محیط زیست
یکی از بزرگترین معضلات ساختمان سازی در ایران عدم رعایت موارد زیر در هنگام ساخت می باشد که بعضا منجر به تلفات جانی و مالی می گردد :
– تمامی معابر، پلکان‌ها، سطوح شیبدار، باز شوها، پرتگاهها و نقاطی که احتمال خطر سقوط افراد را دربر دارند، باید با نرده و پوشش‌های موقت و مناسب حفاظت شوند .
۱) کارگران کارگاه‌های ساختمانی باید مجهز به کلاه و کفش ایمنی باشند و بسته به شرایط و نوع کار، سایر وسایل حفاظت فردی همچون دستکش، ماسک، کمربند و طناب نجات نیزمطابق ضوابط آئین نامه مربوط باید در اختیار آنها قرار داده شود.
۲) تمامی معابر، پلکان‌ها، سطوح شیبدار، باز شوها، پرتگاهها و نقاطی که احتمال خطر سقوط افراد را دربر دارند، باید با نرده و پوشش‌های موقت و مناسب حفاظت شوند .
۳ ) از کار کردن کارگران روی بام ساختمانها در هنگام باد و توفان و بارندگی شدید و یا هنگامی که سطح بام پوشیده از یخ باشد ، جلوگیری به عمل آید .
۴ ) در هنگام کار روی بام‌های شیبدار و یا بام‌های پوشیده از صفحات شکننده مانند صفحات موجدار نور گیر و ورق‌های فشرده سیمانی (ایرانیت) باید از نردبانها یا صفحات تراولینگ با عرض حداقل ۲۵سانتیمتر استفاده شود .این نردبانها و صفحات باید محکم و مطمئن نصب شده باشند تا احتمال لغزش آنها در زیر پای کارگران کاهش یابد.
۵ ) در لبه سطوح شیبدار باید موانع مناسب و کافی برای جلوگیری از سقوط کارگر یا ابزار کارپیش بینی شود .
۶ ) کارگرانی که روی بام‌های شیبدار با شیب بیش از ۲۰ درجه کار می کنند باید مجهز به کمربند ایمنی و طناب نجات باشند.
۷ ) معابری که برای عبور فرغون یا چرخ‌های دستی ساخته میشود باید دارای سطوح صاف باشد و برای عبور هر فرغون حداقل یک متر عرض در نظر گرفته شود .
۸ ) قالب بتن باید قبل از بتن ریزی مورد بازرسی قرار گرفته و نسبت به استحکام آن اطمینان حاصل شود.
۹ ) هنگام برداشتن قالب بتن باید احتیاط‌های لازم به منظور حفاظت کارگران ازخطر احتمالی سقوط بتن یا قالب بکار برده شود.
۱۰ ) دستگاه‌های بتن ساز باید دارای ضامن باشند تا هنگام تمیز کردن، دستگاه را قفل و از حرکت اتفاقی آن جلوگیری شود.
۱۱ ) بالا بردن تیرهای آهن باید با استفاده از کابل یا طناب‌های محکم انجام شود و برای جلوگیری از خم شدن بیش از حد کابل، باید چوب یا وسیله مشابه دیگری بین تیر آهن و کابل قرار داده شود .در این شرایط از زنجیر برای بالا بردن تیر آهن استفاده کنید.
۱۲ ) هنگام نصب ستون‌ها یا تیرهای آهن، قبل از جداکردن نگهدارنده تیر آهن باید حداقل نصف تعداد پیچ و مهره‌ها را بسته یا جوشکاری لازم انجام شده باشد .همچنین قبل از نصب تیر آهن دیگر ، تیر آهن زیرین باید صد در صد پیچ و مهره و یا جوشکاری شده باشد .
۱- قبل از شروع عملیات ساختمانی باید مجوزهای لازم بمنظور اجرای عملیات ساختمانی ، انبار کردن مصالح و …. در پیاده روها و خیابانها و سایر فضاهای عمومی و استفاده از تسهیلات عمومی از مراجع ذیصلاح اخذ شود.
۲- مسدود یا محدود کردن پیاده روها و خیابانها و سایر فضاهای عمومی برای انجام عملیات ساختمانی ( دپوی مصالح یا نخاله ساختمانی یا قرار دادن ماشین آلات ساختمانی و … ) ممنوع بوده و در صورت ضرورت باید مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح اخذ شده باشد و در اینحالت رعایت مفاد بندهای بعدی ضروری است .
۳- وسایل ، تجهیزات و مصالح ساختمانی باید در محلی قرار داده شوند که حوادث برای عابرین و وسایط نقلیه بوجود نیامد و وسایل و مصالح فوق بوسیله احداث دیوارچوبی به ارتفاع ۲ متر و رنگ زرد و علایم هشدار دهنده وچراغهای چشمک زن ایمن سازی گردد.
۴- در مواردی که نیاز به تخلیه مصالح ساختمانی د رمعابر عمومی یا مجاور آن باشد ، باید مراقبت کافی بمنظور جلوگیری از لغزش یا فرو ریختن ( ریزش ) احتمالی آنها بعمل اید.
۵- در مواردیکه پایه های داربست در معابر عمومی قرار میگیرد باید با استفاده از وسایل موثر از جابجا شدن حرکت پایه های آن جلوگیری شود و عبور عابرین پیاده از زیر داربست منع گردد .
۶- هنگامیکه بر اثر عملیات ساختمانی خطری متوجه تردد عابرین یا اتومبیلها باشد ، باید با کسب نظر از مراجع ذیصلاح یک یا چند مورد از موارد ایمنی زیر بکار گرفته شود :
-
الف ) نصب چراغهای چشمک زن در فاصله مناسب از محوطه خطر.
-
ب) نصب علایم ایمنی و هشدار دهنده و وسایل کنترل مسیر .
-
ج) ایجاد سازه های حفاظتی بشرح بندهای ۱۳و۱۴و۱۵
۷- در صورتیکه عملیات ساختمانی برای بناهای بیشتر از دو طبقه و یا ارتفاع بیش از ۸ متر صورت گیرد باید یک راهرو سرپوشیده موقتی ( بشرح بند ۱۳) در راه عبور عمومی در طول ساختمان ایجاد شود برای ساختمانهای دو طبقه و کمتر درصورتیکه هیچگونه مشکلی برای عابرین پیاده ایجاد نکنند( پیاده رو را نبندند) نصب دیوار تخته ای یافنس Fence ( تورسیمی ترجیحاً توری مرغی ) بارتفاع دو متر کفایت می کند .
یکی از مسائل مهم در ساخت و سازه‌های شهری، ایجاد پایداری مناسب در هنگام تخریب،گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان است. عدم رعایت مسائل فنی و ایمنی درتخریب، گودبرداری و ساخت سازه‌های نگهبان باعث تخریب برخی ساختمانهای مجاور گودبرداری در ساخت و ساز‌های شهری شدهاست. یکی از متداول‌ترین انواع سازه‌های نگهبان، “دیوار‌های توکار” است. در این نوع سازه‌ی نگهبان نیروی فعال خاک به یک دیوار نازک منتقل می‌گردد و دیوار از طریق ستون‌هایی که در فواصل معینی در آن قرار دارد، نیرو‌ها را به مهاربند، دستک و پشت‌بند منتقل می‌کند. تکیه‌گاه مهاربند که در خاک قرار دارد به کمک نیروهای رانش مقاوم خاک، در برابر نیروهای مهاربند و در نتیجه نیروهای فعال خاک وارد بر دیواره‌ی مقابله می‌نماید. معمولاً دیوارها از جنس بتن مسلح، صفحه‌های فلزی یا الوارمی‌باشند. آنچه که دراین مقاله بدان می‌پردازیم، پیشنهاد برخی دستورالعمل‌های فنی و ایمنی لازم در اجرای دیوار‌های متداول بتنی با پشت بندهای خرپایی است که برای حفاظت گود‌های ایجاد شده درمجاورت ساختمانهای قدیمی‌فاقد عناصرمناسب مقاوم دربرابر نیروهای ثقلی و جانبی اجرا می‌گردد. دراین مقاله عناصری که باید در سازه‌ی نگهبان طرح شوند و همچنین مسائل ایمنی که لازم است در هنگام طراحی پیش‌بینی گردد و نیز دستورالعمل‌های قبل، در حین و بعد از گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان، پیشنهاد و اشکالات عمده و مشترکی که عامل ایجاد تخریب ساختمانهای مجاور گودبرداری بوده طرح و بررسی شدهاست.
استاندارد وسعت کارگاه برای هر فرد کارگر۱۲ متر مکعب است. و اگر فاصله زمین تا سقف ۳ متر باشد، سطح مورد نیاز هر کارگر ۴ متر مربع در نظر گرفته میشود. در صورت وجود ماشین آلات در کارگاه فضا به کارگاه افزوده میشود. کف کارگاه باید صاف ، قابل شستشو، غیر لغزنده و بدون برآمدگی بوده تا از آسیب به کارگر جلوگیری کند . همچنین جهت سنگفرش آن باید از بتونهای چهار گوش استفاده کرد. در صورت وجود وسایل حمل و نقل داخل کارگاهی لازم است محل مناسب با خطکشی ایمنی تعبیه شود.
کلیه پرتگاهها و محلهایی که احتمال سقوط کارگر وجود دارد باید نرده گذاری شود. این مکانها شامل: اطراف پلهها، اطراف کانالهای زیرزمینی و کنارههای آدمرو میباشند. نردهها باید از جنس آهن ، پروفیل و یا به طور کلی مقاوم بوده و دارای ارتفاع حداقل ۹۰ سانتی مترو به فاصله ۲ متر از یکدیگر دارای پایه مقاوم متصل به زمین باشند.
هر پله باید دارای طول ، عرض و ارتفاع مناسب بوده تا از بروز حادثه جلوگیری کند . طول حداقل ۹۰ سانتیمتر ، عرض حداقل ۳۳ سانتیمتر و ارتفاع ۱۴ تا ۳۳ سانتیمتر از شرایط یک پله مناسب است . ارتفاع همه پلهها باید با هم برابر باشند تا شرایط ایمنی را بهوجود آورند. فاصله بین دو پاگرد پله نباید از ۳ متر و ۷۵ سانتیمتر بیشتر باشد . و در صورت داشتن طول بیشتر از ۲ متر و۲۵ سانتیمتر علاوه بر داشتن نرده جانبی از نرده وسط هم برخوردار باشد . در صورت برخورداری از رم یا سطح شیبدار نباید شیب آن بیشتر از ۱۰ درجه باشد .
یکی از مهمترین مباحث محیط فیزیکی کار را نور و روشنایی تشکیل میدهد که ارتباط نزدیکی با ایمنی ساختمان دارد . از نور نه تنها برای رؤیت اشیا و انجام کارها ، که از آن به عنوان عاملی برای ایجاد یک محیط کار مطبوع استفاده میشود . علاوه بر آن میزان روشنایی رابطه مستقیمی با افزایش بازدهی کار افراد دارد. برای تأمین روشنایی محیط ، اولویت با نور طبیعی است و در صورت عدم کفایت از نور مصنوعی استفاده میشود . تحقیقات انجام شده نشان میدهد که حداقل نور در محیط کارگاه و خارج از آن ۲۰ ، عدم لزوم تشخیص جزئیات ۵۰ ، تشخیص متوسط جزئیات ۲۰۰ و تشخیص دقیق جزئیات lux300 میباشد .
نردبانها به طور کلی به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم میشوند و نردبان متحرک به دو صورت یک طرفه و دو طرفه وجود دارد . که شرایط ایمنی آنها به طور کلی شامل موارد زیر میباشد:
۱ . در کلیه نردبانها از دو پله آخر نباید استفاده کرد .
۲ . نردبان یک طرفه باید دارای کفشک باشد . تا لیز نخورد .
۳ . زاویه مناسب برای نردبان یک طرفه ۷۵ درجه است .
۴ . از رنگ زدن نردبان چوبی باید جلوگیری کرد .
۵ . طول نردبان یک طرفه قابل حمل بیشتر از ۱۰متر نبوده و از اتصال دو نردبان به یکدیگر خودداری شود .
بدون تردید در محیطهای کاری رنگ دارای تأثیر روانی زیادی در افراد میباشد . غیر از آن رنگ در ایمنی و روشنایی محیط نیز دخیل است . انواع رنگها و کاربرد آنها شامل:
رنگهای گرم مثل قرمز و نارنجی در رختکن ،سلف و آسانسور
رنگهای سرد مثل سبز ، آبی و فیروزهای در ورود و خروج اضطراری .
رنگهای روشن مثل کرم ، لیمویی و نیلی در دیوار داخلی صنایع .
رنگهای تیره مثل مشکی در مشخص کردن موانع و ایجاد تباین لازم .
رنگهای درخشنده مثل سبز ، زرد ، فسفری برای شعار و پوستر ایمنی .
علاوه بر آن در محیطهای کار تأسیسات و لوله کشیها با رنگهای زیر مشخص میگردند:
بخار: قرمز، آب: سبز ، هوا:آبی ، گاز:زرد ، اسید: نارنجی، قلیا: بنفش، روغن: قهوه ای، خلاء : خاکستری و ماده نفتی با رنگ سیاه
جهت تعبیه ایمنی برق در ساختمانها از سیستم اتصال به زمین استفاده میشود. اکثراً این سیستم از سیمهایی به وجود آمده است که در اطراف ماشین آلات قرار گرفته ، که از این سیمها یک سیم که اصولاً هادی برق ، ضخیم و معمولاً مسی است ، گرفته شده و داخل حفره ای به نام چاه Earth قرار میگیرد. این چاه باید مرطوب بوده و حداکثر ۶۰ سانتی متر از فونتاسیون ساختمان دور باشد. ( لازم به ذکر است که مقاومت سیم ها یا الکترودها نباید از ۱۰ اهم بیشتر باشد تا به انتقال سریع برق کمک کند.